Etki Alan Adı Sistemi (DNS)

Konu internet olduğunda kişilerin karşısında çeşitli anlamlara gelen birçok kavram çıkar. Bu kavramlar, çeşitli özelliklere sahip olabileceği gibi önemli işlevleri yerine getiren farklı kavramları da niteleyebilir. Bunlardan biri de DNS’tir. Açılımı domain name system olan bu kavramın Türkçesi alan adı sistemidir. İnternete kayıtlı her cihazın bir IP adresi olduğu gibi aynı şekilde internette yer alan web siteleri de IP adreslerine sahiptir. İlgili internet sitesine girmek için IP adresini ezberlemek yerine anlamlı ya da anlamsız sözcükler ve rakamlarla oluşturulmuş DNS adreslerini kullanmak çok daha pratiktir. DNS, 4 temel adımda işlev gösterir. Tarayıcıya bir alan adı yazıldığında sunucu üzerinden IP adresi sorgusu yapılır. Bu sorguyu DNS çözümleyici, bağlı bulunduğu kök sunucu üzerinden gerçekleştirir. İkinci adımda kök sunucu IP adresini bulabilmek için TLD sunucusuna yönlendirme yapar. Üçüncü adımda TLD sunucu Name Server’ı tespit eder ve son adımda IP adresi bilgisi üzerinden internet sitesinin bağlı bulunduğu sunucuyla bağlantı kurulur. Kısaca DNS; bir adres sistemi olarak tanımlanabilir. Peki, DNS’in işlev alanları nelerdir ve özellikle son yıllarda sıkça duyduğumuz DNS değişimi nasıl yapılır? Bu konuyla ilgili merak ettiğiniz tüm soruların cevaplarını yazımızın devamında bulabilirsiniz!

DNS Tarihçesi

Alan adı sisteminin tarihçesi en az internetin tarihi kadar eskiye dayanır. 1970’lerde ilk internet ağı olarak işlev gösteren Arpanet meydana çıkar. 1984’te ise Arpanet çatısı altında işlev gösteren internet sitelerinin kaydının tutulması amacıyla DNS sistemi ortaya çıkar. DNS, günümüzde de giderek genişleyerek kullanılmaya devam eden bir sistemdir. Arpanet döneminde DNS sunucusu işlevi gösteren bilgisayarlarda HOST.TXT uzantılı belgelerde IP adresi ile alan adı eşlemeleri gerçekleştirilir ve listelenir. Günümüzde de bu sistem kullanılmaya devam etmektedir.

DNS İşlev Alanları

DNS sistemi işlev alanları, internet sitelerinin hiyerarşik olarak sınıflandırılmasına ve bu sitelere erişimin çok daha pratik hale getirilmesine dayandırılır. Bu hiyerarşi oluşturma işleminin en temel adımı çeşitli kısaltmalar ve uzantılar kullanılmasıdır. DNS adresleri belirli kurallar çerçevesinde çeşitli niteliklere sahip web sitelerine verilebilir. İnternet sitelerinin alan adlarının sonunda yer alan “com” uzantısı “commercial” kelimesinden gelir ve ticari kuruluşların internet sitelerinde kullanılır. Bir diğer uzantı olan “org” ise “organization” kelimesine dayanır ve kar amacı gütmeyen, ticari niteliğe sahip olmayan kurumların internet sitelerinde kullanılır. “Military” kelimesinden gelen “mil” uzantısı, askeri kurumların internet adreslerini belirtmek için kullanılır. “Government” kelimesinden gelen “gov” uzantısı, devlete bağlı şekilde faaliyet gösteren internet sitelerinin DNS adında yer alır. “Education” kelimesinden türetilen “edu” uzantısı, eğitim kuruluşlarının internet sitelerini belirtmek için kullanılır. “Network” kelimesinden gelen “net” uzantısı ise uluslararası faaliyet gösteren kurumların web sitelerinin alan adlarında yer alır. DNS alan adlarında yer alan bir diğer önemli nokta ise ülke isimlerini belirten kısaltmalardır. Öğreğin Ukrayna’ya kayıtlı bir web sitesinin alan adının sonunda “.uk” kısaltması bulunurken Türkiye’ye kayıtlı bir web sitesinin alan adının sonunda “.tr” kısaltması yer alır.

DNS Sunucusu Çeşitleri

Alan adı sistemi için çalışan özel sunucular, DNS sunucusu olarak adlandırılır. IP adreslerinin alan adlarıyla eşleştirilmesini ve doğru adreslerin yönlendirilmesini sağlayan DNS servis sağlayıcıları 7/24 çalışan özel bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar, internet ağı içinde DNS alanlarına dağıtılmıştır. DNS zone olarak adlandırılan bu alanlara işlev gösteren DNS sunucuları, kendi bölgesindeki IP adreslerini sürekli olarak sorgulayan ve onları ilgili alan adlarına eşleştirerek kayıt altında tutmak için çalışır. İnternet sitelerinin yüklenmesi sürecinde işlev gösteren 4 farklı DNS sunucusu bulunur. Bunlar; DNS çözümleyici olarak bilinen internet servis sağlayıcısı, root server olarak bilinen kök server, açılımı “top level domain” sunucusu olan TLD name server ve isim sunucusu olarak da bilinen yetkili name server şeklinde sıralanabilir. DNS Çözümleyicisi, tarayıcıya girilen IP adresinin sorulduğu ilk birim olarak işlev gösterir. Farklı bir yapılandırma oluşturulmadığı sürece internet servis sağlayıcısı DNS çözümleyicisi olarak işlev gösterecektir. Kök Server dünyayı on üç farklı bölgeye ayırarak kontrol eden sunuculardır. DNS sisteminin en üstünde yer alan bu sunucular, diğer DNS sunucularının tamamından gelen verileri toplayarak alan adlarını ve IP adreslerini kontrol altında tutar. Ciddi miktarda ve önemli veri tutan Kök Serverların yedeklenmesini ve daha hızlı işlev göstermesini sağlayan Mirror DNS Sunucuları adı verilen sunucular da çeşitli bölgelere dağıtılmıştır. TL Name Server, alan adlarının sonundaki uzantıların çeşidine göre alan adlarının gruplanarak kayıt altına alınmasını sağlar. Name Server ise alan adlarının bütün şekilde hangi IP adresinde saklandığının kaydını tutan sunuculardır. Alan adlarının bağlı bulunduğu yetkili Name Serverlar, internet sitesinin alan adının bulunduğu kuruluşa ait şekilde işlev gösterir. Her alan adına biri asıl biri yedek olmak üzere iki Name Server adı atanır ve bu adlar DNS sistemine kaydedilir.

DNS Dosya Türleri

DNS’nin çalıştırılabilmesi için bazı dosya türlerine ihtiyaç vardır. Bu dosya türlerinin eksik ya da bozuk olması durumunda DNS’in devreye girmesi ve sorunsuz şekilde çalışması mümkün olamaz. DNS dosya türlerinden ilki “boot” dosyalarıdır. DNS çalışmaya başladığında okunan ilk dosya, “boot” dosyalarıdır. “Local” dosyaları, makinenin işaret ettiği adresin doğru şekilde çözümlenmesini sağlar. Kök server olarak nitelenen alan adreslerinin tutulduğu dosya ise “named.ca” şeklinde adlandırılır. DNS ağının doğru şekilde işlev gösterebilmesi için bu alanda çalışan tüm makinelerin adreslerinin tutulması gerekir. “Named.hosts” adlı dosyalar, bu işlevi yerine getirir. Host dosyalarında yer alan IP adreslerini makine ismine çevirmek için ise “named.reverse” dosyasına ihtiyaç vardır.

DNS Değiştirme İşlemi

DNS IP adresleri kendiliğinden oluşturulur ancak bazı adımları izleyerek kendi DNS adresinizi oluşturmanız da mümkündür. DNS değiştirme işlemi için izlenecek adımlar farklı işletim sistemlerine göre değişiklik gösterir. Windows DNS değiştirme işlemi için “denetim masası” üzerinden “ağ ve internet” sekmesine girmeniz gerekir. Ardından “ağ bağlantıları” sekmesine girerek anlık olarak etkin şekilde hizmet veren “internet bağlantı aracına” sağ tıklayarak “özellikler” sekmesine erişmeniz gerekir. Açılan liste üzerinden “internet protokolü sürüm 4” sekmesine girilip “özellikler” kısmına tıklanması gerekir. Ardından “aşağıdaki DNS sunucu adreslerini kullan” kısmına kullanılmak istenen DNS adresinin girilmesi ve “tamam” butonuyla onaylanması gerekir. Yeni DNS’in işlev gösterebilmesi için bilgisayarın yeniden başlatılması gerekir. MacOS DNS değiştirme işlemi için “internet bağlantısı ayarları” sekmesi üzerinden “Wi-Fi” ve “ağ tercihleri” sekmelerine girilmesi gerekir. Sağ altta yer alan “ileri düzey” bölümünden “DNS” sekmesine geçilir. Sol altta yer alan “+” butonu aracılığıyla kullanılmak istenen DNS adresi girilir ve “tamam” butonuna tıklanarak işlem tamamlanır. Yeni DNS adresinin işlev gösterebilmesi için bilgisayarın yeniden başlatılması gerekir.

DNS Kayıt Türleri

DNS ağı dağınık yapıdaki sunuculardan meydana gelir. Dolayısıyla bu DNS sunucularına gelen bilgiler de dağınık DNS kayıtlarını oluşturarak kaydedilir. Her birinin kayıt ömürleri ve tipleri birbirinden farklı olduğundan dolayı DNS kayıt türleri birbirinden ayrılır. Address (A) Kaydı, alan adının hangi IP adresinde bulunduğunun kaydının tutulduğu kayıt türünü nitelemek için kullanılır. Bu kayıtta alan adıyla IP adresi eşleştirilir ve bu veri DNS sistemine gönderilir. Canonical Name (CNAMA) Kaydı, sunucunun bir takma ad atanması yoluyla türünün belirlenmesine yarayan kayıt türüdür. Name Server (NS) Kaydı, isim sunucusudur. Yetkili oldukları bölgedeki isim sunucularının tanımlanmasını sağlayan NS’ler NS1 ve NS2 olmak üzere birbirinin yedeklisidir. Mail Exchane (MX) Kaydı, bir alan adına gelen maillerin işlendiği ve yönlendirildiği sunucuların kaydedilmesine yarar. Burada birden fazla kayıt oluşturulması mümkündür. Bu durumda öncelikli sunucu belirtilir. Pointer (PTR) Kaydı, reverse DNS kayıtlarının tutulduğu kayıt türüdür. Reverse DNS, IP adresi bilinen internet sitesinin DNS adresini bulmaya yarar. Text (TXT) Kaydı, metin şeklindeki kayıtlardır.

DNS Sorgu Türleri

DNS sorgu türleri kendi içinde ikiye ayrılır. “Recursive Query” adındaki sorgu türünde bir DNS sunucusu bir başka DNS sunucusu üzerinden sorgu gerçekleştirir. “Iterative Query” tipindeki sorgu türünde ise DNS sunucuna gönderilen sorgunun aynı sunucu üzerinden gerçekleşebildiği görülür.

DNS Hakkında Sık Sorulan Sorular

DNS Nedir Nasıl Çalışır?

DNS, alan adı sistemi olarak bilinir. IP adresleri ile web sitesi alan adlarını eşleştirmeye yarayan bu sistem; sunucular üzerinden çalışır.

DNS Ayarları Nasıl Olmalı?

Her cihaza gömülü gelen bir DNS ayarı bulunur ancak isteğe bağlı olarak DNS değiştirmek de mümkündür. En popüler DNS değeri 8.8.8.8 ya da 8.8.4.4 olarak bilinir.

DNS Değeri Ne Olmalı?

En sık kullanılan DNS değeri 8.8.8.8 olarak bilinir ancak daha popüler DNS değerleri de mevcuttur.

Telefonda DNS Ne Demek?

İnternete bağlanabilen cihazlarda DNS bulunur. Telefonlarda da DNS değeri mevcuttur. DNS değerleri, bağlanılmaya çalışılan web sitesinin IP adresiyle dönüştürülür.